Door: Maayke Meijering
De Vrijheidswijk in Leeuwarden is een wijk waarin allerlei culturen samenkomen en samenleven. Een wijk met een geschiedenis en een eigen sfeer. Een wijk vol kleurrijke bewoners, die nooit ergens anders zouden willen wonen. Maar de Vrijheidswijk staat ook sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw bekend als probleemwijk. Met het project Moeders & Dochters wil Lucette van den Berg (Yiddish Waves) dat beeld veranderen, de prachtige diversiteit van de bewoners laten zien, hen samenbrengen en hen inspireren om hun tradities én recepten met elkaar te delen. Samen gaan ze op zoek naar ‘de smaak’ van de Vrijheidswijk.
Voor Lucette, zelf uit Amsterdam, kwam de Vrijheidswijk op haar pad ten tijde van de presentatie van Leeuwarden als mogelijke Culturele Hoofdstad. Ze sprak met bewoners, luisterde naar hun enthousiaste en mooie verhalen en zag de grote potentie van de wijk. Vanuit haar eigen Joodse achtergrond weet ze hoezeer herinneringen, cultuur en identiteit verweven zijn met eten. Door een serie kookworkshops op te zetten met, voor en door vrouwen uit de wijk, wilde ze de verschillende groepen stimuleren met elkaar in gesprek te gaan over eten. Op zaterdag 5 mei werd het project afgesloten met een theatrale tour door de wijk en een besloten diner met alle vrouwen die het project mogelijk maakten.
Regisseur Joyce Beukema opent de theatrale tour bij MFC Het Mozaïek met een toepasselijk verhaal op deze Bevrijdingsdag. De Vrijheidswijk dankt zijn naam aan de vele straten die zijn vernoemd naar verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog. Zoals Krijn van den Helm, die contactpersoon was voor een Amsterdamse verzetsgroep en Joodse kinderen liet onderduiken door ze in kinderwagens Amsterdam uit en Leeuwarden in te smokkelen. Joyce laat ons haar ‘Beppetaart’ proeven, geserveerd vanuit een kinderwagen. Haar overgrootmoeder maakte de taart in de oorlog voor Joyces Beppe Sjoukje, met ingrediënten die makkelijk op de bon verkrijgbaar waren, zoals beschuit. De taart staat symbool voor vrijheid, voor het vieren van het leven, óók binnen de grenzen van de bezetting.
Even verderop heeft Miche (31), die al vijftien jaar in de Vrijheidswijk woont, eigen herinneringen aan gebak. Haar moeder, met wie ze destijds in de wijk kwam wonen, had een patisseriewinkel aan huis. Ze deelt het recept voor haar moeders lekkerste fijne cake met de groep (500 gr zelfrijzend bakmeel, 500 gr boter, 495 gr witte basterdsuiker, 5 gr vanillesuiker, 10 medium eieren en een scheutje melk), maar houdt het geheime ingrediënt voor zich, zoals ze haar moeder beloofd heeft. Dat moeten we zelf maar ontdekken. Miche verwelkomt de groep onder het genot van een glaasje limonade hartelijk in haar wijk – een wijk vol gezelligheid, maar ook sociale controle – en nodigt ons uit voor een herhaalbezoek.
Liefde gaat door de maag, wordt wel gezegd. Dat weet ook jongerenwerker Fabiola Kook (20), die ons de vraag stelt ‘Wat doet het met je als je ouders je lievelingsgerecht voor je klaarmaken?’ Ze vertelt hoe het eten van haar moeder haar vlinders in de buik geeft en haar hart verwarmt. Drie jonge meiden uit de wijk delen hun favoriete gerecht, dat hun moeder het allerbeste klaarmaakt: pasteitjes, lasagne en macaroni. Als voorlopig hoogtepunt mag de groep geblinddoekt pastechi happen.
In de voetbalkooi zien we een spetterend optreden van de drie oprichters van DMN Dance Studio, een combinatie van AfroDance (Afrikaanse dans), Dancehall (Jamaicaanse dans) en hiphop. Een paar jonge deelnemers aan de tour vragen al enthousiast om lessen.
Wanneer we verder lopen, komen we Tatiana (32) tegen, die in de ijskoude winter van 1985 werd geboren in de Vrijheidswijk. Ondanks de hoopvolle naam van de wijk, voelde haar moeder zich er diepongelukkig. Die winter wandelde ze regelmatig met een dik ingepakte Tatiana in de kinderwagen naar het bruggetje richting Snakkerburen, dat ze omdoopte tot het ‘Bruggetje van de Vrijheid’, omdat het de wijk uit leidde. Tatiana vraagt ons wanneer we verder te lopen in de richting van de brug, tweetallen te vormen en een levensles van onze moeders te delen met iemand die we nog niet kennen. “Houd de portier en de conciërge te vriend”, raadt mijn gesprekspartner me namens haar moeder aan, “zij weten altijd wat er speelt.”
Bij het ‘Bruggetje van de Vrijheid’ liggen picknickkleden voor ons klaar. Voor de moeder van Tatiana betekende de wijk opsluiting, voor veel anderen, zoals de Armeense Svetlana, juist vrijheid. Ze kon niet aanwezig zijn bij de tour, maar deelt de heerlijke ‘sigaretten’ die haar moeder vroeger maakte, zoete bladerdeegrolletjes met een vulling van walnoten en suiker. We drinken er een bekertje hete tijmthee bij, zoals de moeder van Tatiana die voor haar maakte als ze zich niet lekker voelde: “Nog steeds het beste medicijn.” Ondertussen luisteren we naar de dames van Cairdín, een trekharmonica-ensemble. Zij luiden het begin van het einde van de tour in.
Terug bij het startpunt nodigen Joyce en Lucette ons uit met krijt op de stoep te schrijven welk recept we van onze moeders leerden. Ik zie onder meer tomatensoep, andijvie, bessensaus, watergruwel, cognactaart, köfte en trommelkoek staan. Mijn moeder leerde mij pannenkoeken bakken, zij leerde het van haar moeder. Nu Beppe er niet meer is, gebruik ik haar gietijzeren pannenkoekenpan, voor het állerknapperigste randje.
Pannenkoeken staan er die avond niet op het menu, maar het diner smaakt er niet minder om. Iedereen die deelnam aan het project – de moeders en dochters uit de Vrijheidswijk, die wekenlang samen kookten op de donderdagochtend; de meiden en vrouwen die ons de wijk die middag met een nieuwe blik lieten bekijken; de dames van het trekharmonica-ensemble – komt samen in De Speelhoek, in de naastgelegen wijk Bilgaard. De vrouwen van de kookworkshop verzorgen het uitgebreide en smaakvolle diner: van Arroz habichela y pollo tot pastasalade, en van Kamla’s Hindoestaans Surinaamse stamppot met pittige aardappelen tot allerlei gebak.
Lucette en Joyce openen de bijeenkomst, een feestje voor en door de vrouwen van de Vrijheidswijk. Fabiola krijgt als onmisbare kracht het eerste exemplaar van het receptenboekje De Smaak van de Vrijheidswijk uitgereikt. Met elkaar hebben de deelnemende vrouwen de schoonheid en diversiteit laten zien van een wijk die bekend staat als achterstandswijk. Lucette weet het wel: “Jullie hebben goud in handen!” De avond is de kroon op een project dat vrouwen uit de Vrijheidswijk een gezicht heeft gegeven en samengebracht. Vrouwen uit verschillende culturen, van verschillende generaties, met verschillende achtergronden. Samenkomen, samen koken, samen groeien. Samen vieren we – in vrijheid – ’de smaak’ van de Vrijheidswijk.
Foto’s: Marijn Bruinen
